O projekcie / About the project

HyPaTia to projekt badawczy, dokumentacyjny i edytorski, który ma na celu stworzenie bazy źródłowej i materiałowej dla historii teatru polskiego XX i XXI wieku uwzględniającej szeroki udział kobiet dotychczas na ogół w tej historii pomijanych lub marginalizowanych. HyPaTia to propozycja historii alternatywnej wobec istniejących narracji, kwestionującej stabilność obowiązujących hierarchii artystycznych i podającej w wątpliwość tradycyjny paradygmat, wedle którego dokumentowane i opisywane były dotąd teatralne zdarzenia.

Głównym zamierzeniem HyPaTii jest zatem pozyskiwanie wiedzy i przywracanie pamięci o autorkach, reżyserkach i twórczyniach polskiego teatru, czego efektem są gromadzone na tej stronie materiały - biblioteka dramatów, archiwum osobowe, zbiór tekstów programowych oraz wideoteka rozmów.

Kolekcja HyPaTii zawierająca pisane przez kobiety teksty dramatyczne pozostające w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie dostępna jest także na stronie Cyfrowej Biblioteki Narodowej POLONA.

 

Zespół HyPaTii dokłada wszelkich starań, by dotrzeć do dysponentek i dysponentów praw autorskich do tekstów dramatycznych udostępnianych online w Bibliotece Dramatów oraz uzyskać ich zgodę na udostępnienie materiałów. Spadkobierców i spadkobierczynie praw, których nie udało się nam ustalić, prosimy o kontakt.

 

 

Pierwsza edycja projektu realizowana była w ramach grantu NPRH (nr 11H 12 0424 81) w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie w latach 2012-2018. Jego efektem, prócz strony internetowej zawierającej obszerne archiwum, bibliotekę dramatów, wideonagrania rozmów z twórczyniami teatralnymi (Notacje) i elektroniczną wersję „Kroniki życia teatralnego 1944-2014”, są trzy publikacje: „Rodzaju żeńskiego. Antologia dramatów” zawierająca trzynaście tekstów dramatycznych w opracowaniu krytycznym, „Agora. Statystyki” tom zawierający dane statystyczne dotyczące udziału kobiet w polskim życiu teatralnym po 1944 roku oraz „(Nie)świadomość teatru. Wypowiedzi i rozmowy” – antologia myśli teatralnej obejmująca autokomentarze, wspomnienia i zapis doświadczeń w perspektywie metateatralnej, instytucjonalnej i osobistej.

 

Seria trzech publikacji nagrodzona została Nagrodą Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych za najlepszą książkę z zakresu wiedzy o dramacie, teatrze, widowiskach i innych sztukach performatywnych wydaną w 2018 roku. Książki dostępne są w księgarni Prospero.

 

Druga edycja projektu realizowana jest w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk (NPRH nr 11H 20 0023 88) od marca 2022 roku i jest kontynuacją wcześniej rozpoczętych zadań na trzech ścieżkach badawczych wyznaczonych w pierwszej edycji projektu:

 

  1. W serii „Rodzaju żeńskiego. Antologia dramatów” zwracającej uwagę na tematyczną rozpiętość i wagę dramatów autorstwa kobiet ukażą się dwa kolejne tomy. Pierwszy z nich przypomni teksty mało znane lub zapomniane, które będą odzwierciedlać zarówno debaty podejmowane w obliczu polskiej niepodległości, procesów modernizacji i emancypacji, jak i krystalizowanie się odrębnego kobiecego języka i medium dramatu. Następny tom przeniesie uwagę na dramaturgię dziecięcą, którą w pierwszej połowie XX wieku tworzyły w gruncie rzeczy wyłącznie kobiety.
     
  2. Kolejne dwa tomy ukażą się w serii „(Nie)świadomość teatru. Wypowiedzi i rozmowy”, której celem jest przypomnienie krytyki teatralnej, refleksji teoretycznej – historycznej i pedagogiczno-teatralnej – oraz wspomnień autorstwa kobiet. Pierwszy tom zbierze teksty szkiców krytycznych, recenzji i esejów, które dotychczas pozostawały rozproszone, podczas gdy zawarte w nich nieoczywiste spojrzenie stanowi cenne źródło do badań historii teatru i kultury polskiej. Przedmiotem następnego tomu stanie się pedagogika teatralna, uprawiana w przeważającej większości przez kobiety, których dziełem było nie tylko przekazanie wiedzy o teatrze, lecz także kształtowanie postaw i światopoglądów.
     
  3. W ramach ścieżki badawczej Agora uzupełniane będą wirtualne „Kronika teatru polskiego” i Archiwum osobowe. Rozszerzony zostanie zakres czasowy „Kroniki”, z jednej strony na lata przedwojenne, z drugiej – ostatnie lata po 2014 roku. Ponadto kontynuowane będą notacje filmowe, czyli publikowane na stronie HyPaTii wywiady biograficzne z praktyczkami polskiego teatru. W ten sposób rozbudowane zostanie multimedialne archiwum w wolnym dostępie.

 

W projekcie uczestniczą pracowniczki i pracownicy oraz studentki i doktorantki: Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego – Agata Chałupnik, Ewelina Godlewska-Byliniak, Justyna Lipko-Konieczna, Agata Łuksza, Anna Cybulska; Instytutu Sztuki PAN – Krystyna Duniec, Joanna Krakowska, Katarzyna Kułakowska, Stanisław Godlewski; Akademii Teatralnej – Maria Makaruk, Natalia Cierniak, Aleksandra Urban, Marcelina Widz; Instytutu Socjologii Uniwersytetu Łódzkiego – Xawery Stańczyk; Katedry Teatru i Dramatu Uniwersytetu Jagiellońskiego – Barbara Michalczyk; miesięcznika „Dialog” – Ewa Hevelke i Instytutu Teatralnego – Michał Januszaniec.

 

W pierwszej edycji projektu uczestniczyły pracowniczki, pracownicy i doktorantki: Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Gdańskiego - Monika Żółkoś; Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego - Agata Chałupnik, Ewelina Godlewska-Byliniak, Katarzyna Kułakowska, Justyna Lipko-Konieczna, Agata Łuksza; Instytutu Sztuki PAN - Krystyna Duniec, Jagoda Hernik Spalińska, Ewa Hevelke, Joanna Krakowska; Instytutu Teatralnego - Agata Adamiecka-Sitek, Michał Januszaniec, Agnieszka Wielecka.

Współpracowały: Ludmiła Laskowska-Pańków, Magda Mosiewicz, Dominik Skrzypkowski, Aleksandra Fudalej, Karolina Rospondek, Alicja Balcerak

 

We współpracy z HyPaTią Grupa Artystyczna Teraz Poliż realizowała własny projekt DZIWY POLSKIE.

 

*    *    *

HyPaTia is a research, documentation and editorial project that aims to create a source and material database for the history of Polish theatre in the 20th and 21st centuries, while taking into account the wide participation of women who have so far been generally overlooked or marginalized in the research. HyPaTia proposes an alternative to the existing historical narratives which challenges the stability of the pre-existing artistic hierarchies and questions the traditional paradigm according to which what has been documented and described so far were first and foremost the theatrical events in themselves. The main principle behind HyPaTia is hence to acquire knowledge and restore the memory about the female authors, directors and creators of the Polish theatre, resulting in the materials collected on this website: a repository of dramas, a biographical archive, a collection of theatrical reflections and a video collection of interviews. The HyPaTia collection of dramatic texts written by women and preserved by the collections of the Polish National Library in Warsaw is also available on the POLONA Digital National Library’s website.

 

The first edition of the project was implemented in 2012-2018 as a part of the Polish Ministry of Higher Education National Programme for the Development of Humanities [NPRH] grant no. 11H 12 0424 81 and was carried out at the Zbigniew Raszewski Theatre Institute in Warsaw. Apart from the website containing an extensive archive, a repository of dramas, video recordings of conversations with theatre artists (Notations) and an electronic version of the Chronicle of theatrical life, 1944-2014, the project outcomes include three publications: "Rodzaju żeńskiego. Antologia dramatów" [Feminine Gender. A Drama Anthology] consisting of thirteen dramas in a critical edition; "Agora. Statystyki" [Agora. Statistics], a volume containing statistical data on the participation of women in the Polish theatrical life after 1944; and "(Nie)świadomość teatru. Wypowiedzi i rozmowy" [Theatrical (Un)conscious: Comments and Conversations], an anthology of theatrical thought including self-commentaries, reminiscences and a record of experiences from the meta-theatrical, institutional and personal perspectives.

 

The series of three publications was awarded the 1st Prize of the Polish Society for Theatre Research for the best book published in 2019 in the field of knowledge about drama, theatre, performance and other performing arts. The volumes are available at the Prospero bookstore.
The second edition of the project has been carried out at the Intitute of Art, the Polish Academy of Sciences (NPRH grant No. 11H 20 0023 88) since March 2022 and is a continuation of the previous endeavours to be implemented within three research paths established in the first edition of the project:

 

I. Rodzaju żeńskiego. Antologia dramatów [Feminine Gender. A Drama Anthology] will become a series which highlights the thematic range and substance of drama written by women and will include two new volumes. The second volume in the series will recall little-known or forgotten texts that reflect both the debates undertaken in the face of Polish independence, modernisation processes and the emancipation of women as well as the crystallisation of an independent female writing language and the dramatic medium itself. The third volume will focus on children's drama which in the first half of the twentieth century was created exclusively by women.

 

II. Two more volumes will be published in the series „(Nie)świadomość teatru. Wypowiedzi i rozmowy” [Theatrical (Un)conscious: Comments and Conversations], whose aim is to recall theatre criticism and theoretical reflections of historical, pedagogical and theatrical nature as well as well as memories by women. The second volume of the series will collect the critical sketches, reviews and essays that have so far remained dispersed, even though the non-obvious perspective they contain is a valuable source for research on the Polish culture and history of Polish theatre. The subject of the next volume will be theatrical pedagogy, practiced mostly by women, who managed thereby not only to pass on their knowledge about theatre, but also to shape attitudes and worldviews.

 

III. Within the Agora. Statystyki [Agora. Statistics] research path the digital Chronicle of Polish Theatre and the Biographical Archive will be supplemented and updated. The time range of the Chronicle will be extended to cover both the pre-war years and the years following 2014. What will be continued as well will be the film notations, i.e. biographical interviews with Polish theatre practitioners published on the HyPaTia website. In this way, the open-access multimedia archive will be expanded.

 

The project participants include academic staff as well as students and doctoral candidates: The Institute of Polish Culture (University of Warsaw) – Agata Chałupnik, Ewelina Godlewska-Byliniak, Justyna Lipko-Konieczna, Agata Łuksza, Anna Cybulska; The Institute of Art (Polish Academy of Science) – Krystyna Duniec, Joanna Krakowska, Katarzyna Kułakowska, Stanisław Godlewski; The Aleksander Zelwerowicz National Academy of Dramatic Art in Warsaw – Maria Makaruk, Aleksandra Urban, Marcelina Widz, Natalia Cierniak; Faculty of Economics and Sociology (University of Lodz) – Xawery Stańczyk; Theatre and Drama Department (Jagiellonian University in Krakow) – Barbara Michalczyk; "Dialog", a journal of contemporary drama – Ewa Hevelke and The Zbigniew Raszewski Theatre Institute – Michał Januszaniec.

 

Academic staff and doctoral candidates who participated in the first edition of the project: Faculty of Languages (University of Gdańsk) – Monika Żółkoś; Institute of Polish Culture (University of Warsaw) – Agata Chałupnik, Ewelina Godlewska-Byliniak, Katarzyna Kułakowska, Justyna Lipko-Konieczna, Agata Łuksza; The Institute of Art (Polish Academy of Science) – Krystyna Duniec, Jagoda Hernik Spalińska, Ewa Hevelke, Joanna Krakowska; The Zbigniew Raszewski Theatre Institute – Agata Adamiecka-Sitek, Michał Januszaniec, Agnieszka Wielecka.
Project collaboration: Ludmiła Laskowska-Pańków, Magda Mosiewicz, Dominik Skrzypkowski, Aleksandra Fudalej, Karolina Rospondek, Alicja Balcerak.
The artistic collective Grupa Artystyczna Teraz Poliż created their own project, DZIWY POLSKIE, which was implemented in collaboration with HyPaTia.