Maria Malicka / Hypatia

Maria Malicka

Maria Malicka ((9 V 1900 Kraków - 30 IX 1992 Kraków), aktorka, reżyserka, dyrektorka i kierowniczka artystyczna teatru, pedagożka.
Wychowała się za kulisami Teatru im. Słowackiego w Krakowie, gdzie w dziale technicznym pracował jej ojciec. Naukę na pensji SS.Prezentek łączyła z lekcjami rytmiki, tańca i śpiewu. Brała udział w przedstawieniach szkolnych, statystowała w T.im. Słowackiego (1915-18), np. jako Anioł ("Akropolis" Wyspiańskiego) i w T. Ludowym (od 1916). W 1918 uczęszczała do Szkoły Dram. pod kier. K. Gabryelskiego przy krak. Instytucie Muz., 17 IV t.r. wzięła udział w popisie jako Rachela ("Judasz" Tetmajera). W sez. 1918/19 była już w zespole aktorskim T.im. Słowackiego i grała m.in. Zosię ("Wesele") i Córkę ("Wyzwolenie" Wyspiańskiego), Mariannę ("Skąpiec" Moliera). W maju gościła w Rzeszowie. W sez. 1919/20 występowała w krak. T. Powszechnym, zdała aktorski egzamin ZASP-u. Była już wówczas cenioną recytatorką, m.in. uczestniczyła w spotkaniach poetyckich futurystów w Domu Artystów przy Pl. Św. Ducha w Krakowie, w wycieczce krak. literatów na Wybrzeże i zorganizowanym przez nich programie w Gdańsku (1920). Następnie znalazła się w zespole nowo otwartego T. Bagatela w Krakowie (1920-23) i w krótkim czasie stała się ulubienicą publiczności. Zagrała tu około trzydziestu ról, głównie w repertuarze rozrywkowym i sensacyjnym, np. Emma ("Dobrze skrojony frak" Dregely'ego), Mela ("Moralność pani Dulskiej" Zapolskiej), Stefania ("Karykatury" Kisielewskiego), Mizzi ("Bogaty wujaszek" Weissa), Helena ("Ładna historia" Flersa i Caillaveta), Edyta ("Koteczka" Victora), Ruth ("Kobieta, która zabiła" Garricka), Zosia ("Damy i huzary" Fredry), Maria ("Ulubieniec kobiet" Hennequina i Mitchella), Pielęgniarka ("Morphium" Herzera), Janina ("Sublokatorka" Grzymały-Siedleckiego), Kasia ("Koniec Sodomy" Sudermanna), Córka ("R.H.Inżynier" Winawera), Jaqueline ("Miłość czuwa" Flersa i Caillaveta). Największą popularność przyniosła jej zagrana na tej scenie i ciesząca się niezmiennym powodzeniem przez wiele lat, rola Anny w kom. "Świt, dzień i noc" Niccodemiego 1923. Zaproszona w tymże roku, wraz z partnerującym jej A. Węgierką do Warszawy, powtórzyła swój sukces na scenie T. Komedia, później Małego. Zaangażowana na sez. 1923/24 do zespołu Arnolda Szyfmana, stała się od razu gwiazdą warszawskiego T. Polskiego i Małego, a jej kolejne role ściągały tłumy. Równocześnie podczas licznych objazdów kontynuowała występy w sztuce Niccodemiego (z czasem Węgierkę zastąpił jej mąż Z. Sawan, właśc. Nowakowski, z którym przez wiele lat tworzyła jedną z najpopularniejszych par aktorskich). I tak odwiedziła m.in. Ciechocinek (1923), krak. Bagatelę (1924), Łódź (1925,1926), Kalisz (1926,1928,1935), Częstochowę i Lwów (1927), Katowice (1928), Gdańsk (1928,1930), Bydgoszcz (1928,1929), Toruń (1929), Sosnowiec, Dąbrowę Górniczą, Płock, Stanisławów, Wilno (1930). W zespole T. Polskiego pozostała do końca sez. 1928/29. Najciekawsze role na tej scenie, to m.in.: Stella ("Wspaniały rogacz" Crommelyncka), tyt. ("Święta Joanna" Shawa), Marta ("Zamiana" Claudela), Katarzyna ("Diabeł i karczmarka" Krzywoszewskiego), Aniela ("Śluby panieńskie" Fredry), Lucyna ("Najpiękniejsze oczy świata" Sarmenta), Michalina ("Osiołkowi w żłoby dano" Flersa i Caillaveta), Heliana ("Samuel Zborowski" Słowackiego), powtórzyła też kilka wcześniejszych ról. Ponadto grała gościnnie w Łodzi ("Święta Joanna" i "Osiołkowi w żłoby dano" sez. 1926/27), w T. Nowym w Poznaniu ("Miłość czuwa" 1926, "Ładna historia" 1927, "Trio" Lenza 1929, "Cień" Nic-codemiegol933), w T. Polskim w Katowicach (sez. 1928/29, 1929/30), w T. Małym we Lwowie w "Prawdziwej miłości" Bracco i z zespołem lwow. w Rzeszowie, Tarnowie, Drohobyczu i Borysławiu (1928). Ze sztuką "Trio" odwiedziła ponownie Rzeszów, krak. Bagatelę, Kalisz (1929), Częstochowę, Gdańsk(1930) oraz Bydgoszcz (1930,1931). W 1931 w warsz. T.Polskim grała Zuzannę ("Nowi panowie" Flersa i Caillaveta), a w t. Morskie Oko wystąpiła w rewii "Halo, Malicka i Sawan". W 1. następnych odnosiła sukcesy głównie w T. Letnim w Warszawie, w takich rolach jak Rozalia ("Omal nie noc poślubna" Ellisa), Anka ("Życie jest skomplikowane" Kiedrzyńskiego) oraz Maud w operetce "Domek z kart" Granichstadtena. Równocześnie w 1. 1932-35 była aktorką T. Narodowego i Nowego w Warszawie, gdzie zagrała kolejne, znakomite role, jak np. Elżbieta Valois ("Don Carlos" Schillera), Panna Młoda ("Wesele" Wyspiańskiego), Dora ("Pierwsza sztuka Fanny" Shawa), tyt. ("Maria Stuart") i Luiza ("Intryga i miłość" Schillera), Kamilla ("Nie igra się z miłością" Musseta). W tym okresie odwiedziła gościnnie m.in. Lublin, zaproszona do roli Jewdochy ("Sędziowie" Wyspiańskiego 1932), Łódź i Wilno ze swą popisową rolą Joanny w "Cieniu" (1933), T. Polski w Poznaniu, gdzie wystąpiła w "Marii Stuart" (czerwiec-październik 1934), później w "Domku z kart", "Cieniu" i jako Lilli w kom. Niewiarowiczowa "I co z takim robić" (czerwiec 1935). W sez. 1934/35 grała też gościnnie w T.im. Słowackiego w Krakowie w "Cieniu" oraz "Pierwszą sztukę Fanny", w Łodzi - "Świt, dzień i noc" oraz "I co z takim robić", w 1935 w Katowicach i Kaliszu w "Cieniu" i "Co z takim robić". Sztukę Niewiarowicza zaprezentowała jeszcze w tym samym roku w Płocku i Wilnie. W dniu 31 VIII 35 otworzyła przy ul. Karowej 18 w Warszawie własny t. pn. T. Malickiej, była (wspólnie z Sawanem) jego dyr. i kier. artyst., reż. i aktorką. Scena ta działała do 25 VI39, przy czym od 1 I t.r. w siedzibie przy Marszałkowskiej 8. Niektóre role: Marysia ("Epoka tempa" Cwojdzińskiego), Gerti ("Trafika pani generałowej" Bus-Feketego), Ada ("Noe" Obey'a), Wiwia ("Profesja pani Warren" Shawa), tyt. ("Maria Stuart" Słowackiego), tyt. ("Kandyda" Shawa), tyt. ("Pani Bovary" wg Flauberta), Hania ("Jastrząb wśród gołębi" Hertza). Z ostatnią rolą Julii (Julia kupuje sobie dziecko" Martineza Sierry i Maury) odwiedziła w lecie 1939 m.in. Bydgoszcz i Kielce. W sez. 1939/40 miała występować w zespole T. Narodowego i Nowego w Warszawie. W jej bogatym dorobku aktorskim nie zabrakło też ról w głośnych, przedwojennych filmach: "Niewolnica miłości" (Prostytutka) 1923, "Mogiła nieznanego żołnierza" (Nelly) 1927, "Zew morza" (Hanka) 1927, "Dzikuska" (Ita) 1928, "Szlakiem hańby" (Marysia) 1929, "Janko Muzykant" (Ewa) 1930, "Wiatr od morza" (Teresa) 1930, "Niebezpieczny raj" (Alma) 1931, "Pan Twardowski" (matka Twardowskiego) 1936. W okresie powojennym tylko raz wystąpiła w filmie "Bariera" (Sprzątaczka) 1966.
Po wybuchu II wojny świat. była współzałożycielką (m.in. z J. Romanówną, M. Ćwiklińską, J. Leszczyńskim) kawiarni "Bodo", później "U Aktorek" w Warszawie. W 1. 1940-44 występowała w jawnych teatrach Komedia oraz Rozmaitości "Jar". Pomagała oficerom AK, przyczyniła się do uwolnienia Z. Sawana z Oświęcimia.
Za występy i bliskie kontakty z Niemcami została po wojnie ukarana przez Sąd Weryfikacyjny ZASP-u zakazem grania do 1 IX 47 w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Katowicach i Łodzi. Zajmowała się więc zespołami amat., prowadziła kursy recytatorskie, występowała pod patronatem Estrady Szczecińskiej na koncertach poetyckich np. w Opolu (1946-49). Równocześnie od 1947 była w zespole T. Polskiego w Szczecinie (od 1949 pn. T. Dramatyczne), gdzie poza znanymi już rolami, zagrała Elwirę ("Mąż i żona" Fredry), Ruth ("Niemcy" Kruczkowskiego), Kruczyninę ("Niewinni winowajcy" Ostrowskiego). Współpracowała ze szczecińską rozgłośnią PR. W 1948 zagrała gościnnie w Opolu po raz kolejny w swej karierze Annę w wyreżyserowanej przez siebie sztuce Niccodemiego.
Wiosną 1950 opuściła ostatecznie Szczecin i zaangażowała się do T. Polskiego w Bielsku Białej. Powtórzyła tu swe role w sztukach Kruczkowskiego, Ostrowskiego (granej pt. "Grzesznicy bez winy"), zagrała Rozaurę ("Sprytna wdówka" Goldoniego), którą reżyserowała z A. Gąssowskim. Następnie przeniosła się do Łodzi, gdzie wykładała w studium instruktorów t. ochotniczych, a także, w 1. 1951-56, grała i reżyserowała w T. Powszechnym. Uprawnienia reżyserskie uzyskała w 1954. Ważniejsze role: Kruczynina, po raz trzeci (tym razem we własnej reż.), Lady Milford ("Intryga i miłość" Schillera), Ewa ("Pałacyk w zaułku" braci Tur), Katarzyna ("Poskromienie złośnicy" Shakespeare'a), Zofia ("Współwinni" Goethego), tyt. ("Filomena Marturano" de Filipa, reż. z E. Stawowskim), ponadto reżyserowała "Królową śniegu" Andersena (grała rolę tyt.) i "Kopciuszka" Szwarca. W tym okresie grała i reżyserowała gościnnie w Czeskim Cieszynie oraz w Częstochowie ("Grzesznicy bez winy" 1953). W 1. 1956-71 była aktorką T.im. Słowackiego w Krakowie, gdzie zagrała m.in. Arkadinę ("Czajka" Czechowa), Christine ("Żałoba przystoi Elektrze" O`Neilla), Idalię ("Fantazy" Słowackiego), Rollisonową ("Dziady" Mickiewicza), Demeter ("Noc listopadowa" Wyspiańskiego), księżnę Barbarę ("Bezimienne dzieło" Witkiewicza), Renę ("Kosmogonia" Iwaszkiewicza), reżyserowała na tej scenie: "Sprytną wdówkę" (rola tyt.), "Łowców głów" Regniera (Marta), "Osiem kobiet" Thomasa (Gaby), "Adelę i stresy" Barilleta i Gredy'ego (Felicja). W sez. 1958/59 wykładała grę aktorską w krak. PWST. W sez. 1961/62 reżyserowała gościnnie w T. Powszechnym w Łodzi "Łowców głów" i grała znów Martę, w tym samym sez. wystąpiła jeszcze na tej scenie w roli Natalii ("Miesiąc na wsi" Turgieniewa). W sez. 1963/64 jedyny raz po wojnie pojawiła się w Warszawie. W T. Komedia zagrała Felicję we własnej realizacji sztuki "Adela i stresy". W sez. 1970/71 znów odwiedziła łódz. T. Powszechny, zaproszona do roli Pani Warren ("Profesja pani Warren" Shawa), wyreżyserowała też "Zatopione królestwo" Sikiryckiego i Sykały. W sez. 1971/72 gościła na scenie Starego T. w Krakowie jako Kornelia ("Klik-klak" Abramowa) oraz w krak. T. Rozmaitości jako Pani Warren ("Profesja pani Warren" - reż. własna). W 1. 1972-76 była w zespole T. Bagatela w Krakowie, gdzie zagrała swe ostatnie role: Panią Erlynne ("Wachlarz lady Windermere" Wilde'a) we własnej reż.

Przedstawienia